یکی از مهمترین نکاتی که در شروع آتش‌سوزی باید در نظر داشته باشید جلوگیری از گسترش آتش است. بنابراین به محض اعلان آتش‌سوزی باید کلیه اقدامات و تجهیزات را جهت مهار آن به کار گیرید. به عملیات خاموش کردن آتش و مهار آن اطفا حریق گفته میشود.
اطفا حریق با استفاده از مواد خاموش کننده مختلفی انجام میشود. از جمله انواع مواد اطفا حریق و خاموش کردن آتش می‌توان به آب، فوم، پودرهای خشک، کربن دی اکسید، مواد خفه کننده، ترکیبات هالوژنه، پودرهای شیمیایی و …. اشاره کرد. در این مطلب شما را با انواع مواد اطفا حریق و مهمترین آنها آشنا خواهیم کرد. لطفا تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
منظور از مواد اطفا حریق چیست؟
اطفا حریق از طریق مواد مختلفی امکان پذیر است. این مواد باید دارای ویژگی‌های گوناگونی باشند. یکی از مهمترین ویژگی‌های این مواد این است که باید قابلیت خفه کنندگی و خاموش کنندگی آتش را داشته باشند. به موادی که برای خاموش کردن و مهار آتش از آنها استفاده میشود مواد اطفا حریق گفته میشود. این مواد معمولا داخل مخزن‌های مخصوصی به نام کپسول آتش‌نشانی با فشار بالا ریخته می‌شوند.
انواع مواد اطفا حریق کدامند؟
جهت مهار و اطفا حریق از مواد مختلفی استفاده میشود که در این بخش قصد داریم به معرفی مهمترین مواد خاموش کننده آتش بپردازیم.
آب
آب یکی از رایج‌ترین انواع مواد اطفا حریق و خاموش کردن آتش به شمار می‌رود. در واقع آب به عنوان در دسترس‌ترین انواع خاموش کننده‌ها شناخته میشود. تقریبا اغلب افراد آب را به عنوان خاموش کننده آتش می‌شناسند و حتی در هنگام بروز آتش‌سوزی‌های کوچک از آن به عنوان خاموش کننده استفاده می‌کنند. دلیل این امر را می‌توان به در دسترس بودن، ارزان‌بودن و موثر بودن آب در اطفا حریق نسبت داد. البته لازم به ذکر است که استفاده نادرست و غیراصولی از آب در خاموش کردن آتش می‌تواند خطرناک بوده و باعث گسترش بیشتر آتش شود.
مزایای خاموش کردن آتش با آب
آب یکی از رایج‌ترین انواع مواد اطفا حریق و خاموش کردن آتش است. دلیل این امر مزایای زیادی است که آب در اطفا حریق دارد. از جمله مزایای استفاده از آب در اطفا حریق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فراوانی و در دسترس بودن
آب یکی از فراوان‌ترین مواد اطفا حریق است که به راحتی تهیه شده و از آن مهم‌تر در دسترس است. از این رو در هنگام بروز آتش‌سوزی و پیش از رسیدن نیروهای آتش‌نشانی در اقدامات اولیه می‌توانید از آب به عنوان خاموش کننده‌ای موثر استفاده کنید.
اثر سرد کنندگی مطلوب
ظرفیت گرمایی آب بسیار بالا است و این عامل اب را به یکی از بهترین سرد کننده ها تبدیل کرده است. لازم به ذکر است که گرمای نهان تبخیر آب بسیار بالا بوده و می‌تواند گرمای آتش را به سرعت به خود جذب کرده و سریعا محیط را خنک کند. هر لیتر آب می‌تواند پیش از تبخیر حدود ۵۵۰ کیلوکالری گرما را به خود جذب کند.
عدم تجزیه پذیری آسان
یکی دیگر از ویژگی‌های آب عدم تجزیه پذیری آسان آن است. آب به سختی تجزیه شده و می‌توان گفت که تنها یک دهم از حجم آن در دمای ۲۰۰۰ درجه سانتیگراد تجزیه میشود.
معایب آب در اطفا حریق
حمل و نقل سخت
آب وزن بالایی دارد و حمل و نقل آن در کپسول‌های آتش‌نشانی به نسبت دیگر مواد خاموش کننده مانند کف، پودر و گاز مشکل است. این عامل می‌تواند روند اطفا حریق را کند تر کند.
رسانای الکتریسیته
آب نسبت به جریان الکتریسیته رسانا است. بنابراین برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های الکتریکی اصلا مناسب نیست و ممکن است باعث افزایش و گسترش شعله‌های آتش شود.
قدرت تخریب بالا
با وجود این که آب خود به تنهایی اثرات مخربی مانند خورندگی ندارد اما فشار بالای ناشی از پاشش آن که گاهی از خود آتش بیشتر است می‌تواند قدرت تخریب کنندگی بالایی داشته باشد.
کف (فوم)
کف یا همان فوم یکی دیگر از انواع خاموش کننده‌ها است. کف‌های پروتئینی که در اطفا حریق مورد استفاده قرار می‌گیرند به طور معمول از تخمیر آلایش‌های دائمی غیرخوراکی مانند شاخ، پشم، خون و دیگر ترکیبات شیمیایی تهیه میشود. این مواد در هنگام پاشش از سر لوله کف‌ساز با هوا ترکیب شده و ایجاد حباب می‌کند.
این حباب‌ها باعث افزایش حجم کف شده و با ایجاد پوشش روی آتش مانع از رسیدن اکسیژن و در نهایت خاموش شدن آن میشود. نکته‌ای که در به کارگیری فوم باید به آن توجه داشته باشید این است که فوم با پوشش کامل آتش و خفه کردن آن باعث اطفا حریق میشود. بنابراین سعی کنید هنگام پاشیدن آن فوم تماما روی آتش را بپوشاند تا مانع از رسیدن اکسیژن به آن شود.
مزایای خاموش کردن آتش با کف یا فوم
کف نیز یکی از موثرترین انواع مواد اطفا حریق و خاموش کردن آتش است که استفاده از آن دارای مزایای زیر است:
غیر سمی بودن
با وجود این که در ترکیبات کف یا فوم مواد شیمیایی زیادی به کار برده شده است اما هیچ یک از این ترکیبات سمی نیستند و در صورت استنشاق هیچ گونه آسیبی به اپراتور نمی‌رسانند.
عدم آسیب رسانی به سطح
فوم هیچ گونه اثرات باقیمانده و مخربی روی سطوح بر جای نمی‌گذارد. از این روی برای خاموش کردن آتش روی سایر سطوح هیچ گونه مانعی وجود ندارد.
بی خطر بودن
ترکیبات فوم یا کف کاملا بی‌خطر است و ممکن است حتی در آتش‌سوزی‌های الکتریکی نیز هیچ گونه خطری نداشته باشد. با این حال استفاده از این خاموش کننده برای برق توصیه نمی‌شود. تحقیقات نشان داده است که کف احتمال احتراق مجدد را کاهش می‌دهد.
وزن ایده آل
کف یا فوم به نسبت آب دارای وزن سبک‌تری است و به راحتی در کپسول آتش‌نشانی جا به جا میشود. از این رو برای جا به جایی در مسافت‌های طولانی هیچ ممانعتی ندارد.
معایب خاموش کردن آتش با کف
یکی از مهمترین نکات منفی در استفاده از کف این است که در صورتی که در آتش‌سوزی‌های گازی قابل اشتعال یا آتش ناشی از پخت و پز از آن استفاده شود بسیار خطرناک بوده و منجر به آتش‌سوزی‌های بزرگتر میشود.
پودرهای شیمیایی
مواد شیمیایی که برای اطفا حریق مورد استفاده قرار می‌گیرند معمولا دارای بنیان کربنات، فسفات یا سولفات هستند. از این مواد شیمیایی جهت خاموش کردن حریق گروه A، B و C استفاده میشود. در این روش مواد شیمیایی روی آتش پاشیده شده و با ممانعت از رسیدن اکسیژن به آن سبب مهار و خاموشی آتش میشود.
مزایای خاموش کردن آتش با پودرهای شیمیایی
یکی از انواع مواد اطفا حریق و خاموش کردن آتش پودرهای شیمیایی هستند. استفاده از این پودرها در خاموش کردن آتش با مزایای زیر همراه است.
خاموش کردن انواع حریق
یکی از مهمترین مزایای پودرهای شیمیایی این است که در خاموش کردن انواع آتش گروه A، B و C موثر است. از این رو در خاموش کردن انواع حریق از این پودرها استفاده میشود.
عدم گسترش آتش
در صورت استفاده از پودرهای شیمیایی آتش مجددا گسترش نیافته و بازگشت پذیر نخواهد بود.
سهولت استفاده
یکی دیگر از مزایای پودرهای شیمیایی این است که استفاده از آن بسیار آسان است.
دمای بالای ذوب
دمای ذوب این پودرها بسیار بالا بوده و در خاموش کردن آتش تا درجه حرارت بسیار بالا نیز موثر است.
معایب خاموش کردن آتش با پودرهای شیمیایی
نیاز با پاکسازی پس از اطفا حریق
این پودرها پس از اطفا حریق از خود بقایای زیادی را بر جای می‌گذارند که پس از پایان عملیات باید اقدام به پاکسازی گسترده‌ای کرد.
غیر قابل استفاده در فضاهای بسته
این پودرها هنگام پاشش دید فرد را تقریبا به صفر می‌رسانند و استنشاق آنها می‌تواند برای کاربر مشکلات تنفسی ایجاد کند.
نیاز به شارژ پس از مصرف
گرچه شارژ کپسول آتش‌نشانی پس از مصرف در اغلب انواع کپسول انجام میشود اما در کپسول‌های پودری شیمیایی با توجه به این که پودر در دریچه آن گیر می‌کند، نشت فشار بالا بوده و به سرعت تخلیه می‌شوند. از این رو پس از هر بار استفاده حتما باید شارژ شوند.
گاز co2
یکی از پرکاربردترین و رایج‌ترین انواع مواد اطفا حریق و خاموش کردن آتش گاز معروف Co2 یا همان کربن دی اکسید است. کربن دی اکسید گازی بی‌رنگ، بدون بو، غیرسمی، غیر قابل اشتعال و سنگین تر از هواست. این گاز با تشکیل یک لایه سنگین و مقاوم روی آتش مانع از رسیدن اکسیژن به آن و خاموشی آتش میشود. اطفا حریق با استفاده از این گاز برای آتش‌سوزی‌های الکتریکی بسیار مناسب است.
مزایای خاموش کردن آتش با co2
پایدار بودن
گاز کربن دی اکسید از لحاظ شیمیایی بسیار پایدار بوده و در طول زمان کیفیت خود را از دست نمی‌دهد.
غیرسمی بودن
این گاز غیر سمی، بدون بو، غیرقابل اشتعال، غیر خورنده و عایق الکتریکی است. این ویژگی‌ها co2 را به ایده ال ترین گاز خاموش کننده تبدیل کرده است.
قیمت ارزان
در عین کاربرد بالا و ویژگی‌های مثبتی که گاز co2 دارد قیمت آن نیز بسیار مناسب است. به گونه‌ای که به عنوان ارزان‌ترین خاموش کننده گازی شناخته میشود.
خشک و تمیز بودن
استفاده از این گاز به سطوح و تجهیزات مختلف هیچ گونه آسیبی نمی‌رساند. چرا که این گاز کاملا خشک و تمیز بوده و هیچ گونه بقایا یا رسوباتی پس از استفاده از خود بر جای نمی‌گذارد.
نفوذ در نقاط غیرقابل دسترس
کربن دی اکسید به دلیل ماهیت گازی که دارد به راحتی در نقاط غیرقابل دسترس مانند شکاف‌ها، درزها و شیارها نفوذ می‌کند. در حالیکه فوم دارای چنین ویژگی نیست.
مناسب برای حریق الکتریکی
این گاز عایق الکتریسیته بوده و برای اطفا حریق برق نیز مناسب است.
سرعت بالا
سرعت تخلیه این گاز از مخزن بالا است. از این رو اطفا حریق با سرعت بسیار بالایی صورت می‌گیرد.
معایب خاموش کردن آتش با co2
غلظت بالا
با توجه به این که غلظت این گاز فوق العاده بالا است هنگام تخلیه اتوماتیک آن باید محیط کاملا ایزوله شود تا جان افراد به خطر نیوفتد.
عدم امکان نصب مانومتر
فشار گاز co2 تقریبا ثابت است و نصب مانومتر روی کپسول آن هیچ معنایی ندارد. بنابراین برای تشخیص فشار گاز داخل مخزن باید از روش‌های دیگری استفاده کرد.
همراه با خطرات جانبی
تخلیه ناگهانی حجم بالای co2 می‌تواند باعث کمبود اکسیژن و تاری دید در افراد شده و ممکن است در محیط پس از خاموش کردن آتش به اکسید کربن تبدیل شود و جان افراد را به خطر اندازد.
ترکیبات هالوژنه
هالوژن‌ها عناصر گروه ۱۷ جدول تناوبی مندلیف هستند که در خاموش کردن آتش نقش موثری دارند. مواد مورد استفاده در این کپسول‌ها از هالوژن‌هایی مانند فلوئور، برم، کلر یا ید تشکیل شده است. این مواد در کنار یکدیگر اشتعال‌زا هستند، بنابراین با اضافه کردن اتم‌های هالوژن خاصیت اشتعال‌زایی آن را از بین می‌برند.
یکی از مزایای استفاده از هالوژن‌ها در اطفا حریق عدم برجای گذاشتن اثرات تخریبی و سایر باقیمانده‌ها روی سطوح است. از این رو استفاده از آنها مانند گاز co2 در فضای بسته مناسب است. هم‌چنین این گاز مانند co2 وزن بیشتری از هوا داشته و با تشکیل لایه‌ای روی آتش مانع از رسیدن اکسیژن و مهار آتش میشود.
مزایای خاموش کردن آتش با ترکیبات هالوژنه
عدم مختل کردن میدان دید
این مواد از ترکیبات گازی ساخته شده‌اند. بنابراین هنگام کار کردن با آنها میدان دید اپراتور مختل نمی‌شود.
نفوذ به نقاط غیر قابل دسترس
با توجه به ماهیت گازی که ترکیبات هالوژنه دارند به نقاط غیر قابل دسترس نیز نفوذ می‌کنند.
عدم آسیب رسانی به سطح
ترکیبات هالوژنه غیر خورنده بوده و هیچ گونه اثر منفی روی سطوح بر جای نمی‌گذارند.
وزن سبک
کپسول‌های هالوژنه بسیار سبک‌تر از کپسول‌های co2 هستند که این عامل حمل و نقل آنها را آسان‌تر و این کپسول‌ها را کارآمدتر کرده است.
عدم ایجاد شوک سرمایی
یکی دیگر از مزایای این ماده خاموش کننده عدم ایجاد شوک سرمایی به سطوح و وسایل است.
معایب خاموش کردن آتش با ترکیبات هالوژنه
یکی از معایب استفاده از ترکیبات هالوژنه در اطفا حریق اثرات مخربی است که روی محیط زیست دارند. به همین دلیل استفاده از این ترکیبات سال‌ها است که ممنوع و منسوخ شده است. با این حال برخی از شرکت‌ها با ایجاد تغییراتی در بنیان مولکولی این عناصر توانسته‌اند اثرات مخرب آن را از بین برده و مجددا این کپسول‌ها را وارد بازار کنند.
پودرهای خشک
یکی دیگر از انواع مواد اطفا حریق و خاموش کردن آتش پودرهای خشک هستند که از آنها برای آتش‌سوزی فلزات مشتعلی چون سدیم، پتاسیم، منیزیم و …… استفاده میشود. این پودرها معمولا در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله انواع پودرهای خاموش کننده می‌توان به پودر خشک با بنیان بی کربنات سدیم، پودرهای چند منظوره و پودر خشک با بنیان نمک پتاسیم اشاره کرد.
خرید کپسول آتش نشانی از ماهان گستر همگام
ماهان گستر همگام یکی از معتبرترین مراکز عرضه کننده انواع کپسول آتش نشانی از جمله کپسول آتش نشانی پودر و گاز، کپسول آتش شانی آب، کپسول آتش نشانی بیوورسال، کپسول آتش‌نشانی fm200، کپسول آتش نشانی 6ABC، کپسول آتش نشانی co2 و ….. با کیفیت تضمینی و قیمت مناسب است. انواع مختلفی از برندهای معتبر تولید کپسول آتش نشانی شامل دژ، سپهر، هونامیک، توچال، پیشگامان، کارا، پیشرام و ….. در این فروشگاه به فروش می‌رسد. این مجموعه در ازای خرید به مشتریان خود فاکتور رسمی ارائه می‌دهد.
سخن پایانی
یکی از مهمترین عملیاتی که پس از اعلام حریق باید سریعا انجام شود خاموش کردن و مهار آتش است. یکی از مهمترین تجهیزاتی که جهت اطفا حریق از آن استفاده میشود کپسول است که مخزن آن با استفاده از انواع مواد اطفا حریق و خاموش کردن آتش مانند آب، کف، پودرهای شیمیایی، پودر خشک، co2، ترکیبات هالوژنه و آب پر میشود. هر یک از این مواد ویژگی‌ها، مزایا و معایب مربوط به خود را دارند. در این مطلب به معرفی مهمترین مواد خاموش کننده آتش و بررسی ویژگی‌های آن پرداخته شد.
سوالات متداول
مهمترین مواد خاموش کننده آتش کدامند؟
آب، کربن دی اکسید، ترکیبات هالوژنه، کف، پودر خشک و پودرهای شیمیایی
استفاده از کدام خاموش کننده بهتر است؟
هر یک از خاموش کننده‌ها دارای ویژگی‌های خاص خود هستند که استفاده از آنها را در مکان‌های مختلف مناسب کرده است اما رایج ترین خاموش کننده آب و پرکاربردترین آن co2 است.
کدام خاموش کننده قیمت مناسب‌تری دارد؟
یکی از ارزان ترین انواع خاموش کننده‌ها co2 است.
