تجهیزات اعلام حریق و اجرای اعلام حریق
آتش سوزی یکی از رویدادهای غیرمنتظره است که می‌تواند به دلایل مختلفی، مانند خطاهای انسانی و یا عوامل دیگر اتفاق بیفتد. وقوع آتش سوزی در ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری، صنعتی و غیره، که افراد زیادی در آن ساکن هستند، می‌تواند باعث خسارات جانی و مالی زیادی شود و هزینه‌های بالایی را بر عهده بگیرد.
پیشگیری از وقوع آتش سوزی در ابتدا بسیار مهم است و نیازمند استفاده از ابزارها و تجهیزات مختلفی است که برای این منظور طراحی شده‌اند و در ساختمان‌ها قرار می‌گیرند. بعد از آن، در صورت وقوع آتش سوزی، باید اقدامات مناسبی برای کاهش خسارات به جا آورده شود.
سیستم اعلام حریق یکی از سیستم‌های هشدار دهنده است که به ساکنین ساختمان در صورت وقوع آتش سوزی یا مواردی مانند تجمع دود و مونوکسید کربن هشدار می‌دهد. این سیستم باعث می‌شود تا افراد قادر باشند به انجام اقدامات سریع برای پیشگیری از خسارت‌های بیشتر باشند. با توجه به اهمیتی که این موضوع دارد، در این مقاله قصد داریم به معرفی تجهیزات اجرای اعلام حریق آن بپردازیم.
رشد و رفتار آتش سوزی
قبل از آنکه سعی کنیم با تجهیزات اعلام حریق، بهتر است درباره توسعه و رفتار آتش سوزی دانش اولیه‌ای داشته باشیم. این اطلاعات می‌توانند به ما در درک نقش و تعامل سیستم‌های ایمنی آتش نشانی کمک کنند و برای بهبود فرایند حفاظت مفید باشند.
اصولاً آتش یک واکنش شیمیایی است که در آن ماده‌ای حاوی کربن (سوخت) با اکسیژن (که معمولاً جزء هوا محسوب می‌شود) مخلوط شده و بخارات قابل اشتعال تولید می‌کند. سپس این بخارات با تماس با چیزی که گرم می‌شود، سبب ایجاد شعله شده و آتش سوزی رخ می‌دهد.
وقتی منبع اشتعال با سوخت تماس می‌گیرد، آتش سوزی شروع می‌شود. در ادامه، آتش سوزی به طور آهسته رشد می‌کند و دود تولید می‌شود. این فرآیند می‌تواند چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. مدت زمان این دوره به عوامل مختلفی نظیر نوع سوخت، ترتیب فیزیکی آن و میزان اکسیژن موجود بستگی دارد.
در این دوره، گرما افزایش می‌یابد و دودهای سبک تا متوسط تولید می‌شوند. بوی مشخص دود به عنوان نشانه‌ای از وقوع آتش سوزی در نظر گرفته می‌شود. در این مرحله، تشخیص واکنش زودهنگام، سپس واکنش درست و به موقع توسط متخصصان واقف به تجهیزات اضطراری آتش سوزی می‌تواند آتش را قبل از وقوع خسارت قابل توجه کنترل کند.
سیستم‌های اعلام حریق از جمله تجهیزات تشخیص خودکار آتش سوزی هستند. در ادامه به معرفی این سیستم‌ها و تجهیزات اعلام حریق پرداخته خواهد شد.
معرفی سیستم اعلام حریق
سیستم‌های اعلام حریق، به عنوان ابزاری برای تشخیص و شناسایی آتش سوزی در ساختمان‌ها، عمل می‌کنند. این سیستم‌ها با ایجاد آژیرهای خطر به ساکنان ساختمان هشدار می‌دهند و همچنین با استفاده از پیام‌های قبلی که ضبط شده‌اند، با سازمان آتش نشانی تماس می‌گیرند و آتش سوزی را گزارش می‌دهند.
تجهیزات اجرای اعلام حریق در کل شامل آشکارسازهای دود، ردیاب های گرما و گاز، نقاط تماس دستی، زنگ هشدار، فلاشر و پنل کنترل (که مغز سیستم است) هستند.
از مزایای استفاده از سیستم‌های اعلام حریق، هشدار زودهنگام و صرفه جویی در هزینه‌های جانی و مالی است. بهتر است، در هر واحد ساختمانی از انواع سیستم‌های اعلام حریق استفاده شود.
استفاده از سیستم‌های اعلام حریق امروزی ممکن است شامل سنسورهای هوشمند، پنل‌های کنترل هوشمند و یکپارچه سازی با خدمات ساختمانی دیگر باشد، اما ماهیت اصلی این سیستم‌ها تغییر نکرده و وظیفه آنها همچنان اعلام هشدار در صورت وجود خطر است.
معرفی اجزای سیستم‌های اعلام حریق
همانطور که گفته شد، سیستم‌های اعلام حریق از اجزای مختلفی تشکیل شده‌اند که عملکرد هر یک از این اجزا در کنار یکدیگر منجر به کارکرد کلی سیستم می‌شود و در نهایت می‌تواند از خسارات جبران ناپذیر جلوگیری کند. در ادامه به معرفی تعدادی از این اجزا می‌پردازیم:
- پنل کنترل اعلام حریق
- دستگاه‌های آغازگر
- ایستگاه‌های کششی
- دتکتورهای دود
- دتکتورهای کانال
- دتکتورهای حرارتی
- دتکتورهای پرتو
- ردیاب‌های دود تنفس یا نمونه گیری هوا
- سوئیچ‌های جریان آب
- سوئیچ‌های دستکاری
- دستگاه‌های اطلاع رسانی
- دستگاه‌های شنیداری
- بارق
- بارق/شاخ
- شماره گیرها یا ارتباطات
- منابع تغذیه NAC
مسئولیت مدیریت سیستم اعلام حریق به عهده کنترل پنل قرار دارد. این پنل قادر به شناسایی دقیق محل آتش سوزی است و سیگنال‌های مختلف را از دتکتورها دریافت می‌کند و به سیستم‌های هشدار دهنده دستور هشدار می‌دهد.
نصب تجهیزات اجرای اعلام حریق باید در مکان‌هایی باشد که تردد افراد زیادی دارد و به راحتی قابل مشاهده است. پانل کنترل اعلام حریق که به طور معمول با نام FACU شناخته می‌شود، قسمت اصلی و مهمی از سیستم است. این قسمت پیام‌ها را از دستگاه‌های آغازگر دریافت می‌کند و اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
- روشن کردن اعلان‌ها: با دریافت سیگنال‌ها از ورودی‌ها، FACU وظیفه دارد تا دستگاه‌های اطلاع رسانی لازم که به عنوان خروجی هم شناخته شده‌اند روشن می‌کند. این روند به افراد اطراف محیط هشدار می‌دهد که مشکلی رخ داده است.
- فراخوانی آسانسور: FACU همچنین آسانسورها را فراخوانی می‌کند تا افراد را از منطقه پر از شعله یا دود به سمت امن منتقل کند.
- خاموش کردن سیستم تهویه مطبوع: اگر سیستم‌های تهویه مطبوع دود را در مجرای هوا تشخیص دهند، بسیاری از سیستم‌های اعلام حریق این سیستم‌ها را خاموش می‌کنند تا جلوی انتشار دود به سایر قسمت‌های ساختمان را بگیرند.
- اطلاع رسانی به مرکز نظارت بر زنگ هشدار: FACU همچنین به یک ایستگاه مانیتورینگ نظارت از راه دور هشدار می‌دهد که اقدامات لازم را انجام دهد.
- کاهش هشدارهای کاذب: سیستم اعلام حریق با طراحی و نصب ضعیف ممکن است حتی زمانی که خطر واقعی وجود ندارد، هشدارهای نادرستی را فعال کند. هشدارهای نادرست مکرر موجب می‌شود افراد آن را جدی نگیرند. به همین دلیل، صنعت اعلام حریق مشخصاتی را برای طراحی، نصب، آزمایش و نگهداری سیستم‌های اعلام حریق منتشر کرده است.
در بین سیستم‌های اعلام حریق بیشترین صاحبان و مدیران املاک، سیستم‌های آدرس‌پذیر را ترجیح می‌دهند زیرا این سیستم‌ها اطلاعات دقیق‌تری درباره محل زنگ هشدار را ارائه می‌دهند و وضعیت را سریعتر ارزیابی می‌کنند. همچنین برخی از پنل‌های اعلام حریق قابلیت اطلاع‌رسانی به ایستگاه‌های نظارت از راه دور را نیز دارند تا با خدمات اضطراری تماس بگیرند.
پنل‌های اعلام حریق به طور مداوم وضعیت سیستم را کنترل و نشان می‌دهند. برای اکثر سیستم‌ها، سه حالت وجود دارد:
- نرمال: در این حالت همه لوازم، دستگاه‌ها و تجهیزات به درستی کار می‌کنند و هیچ آلارم فعالی وجود ندارد.
- هشدار: در این حالت یک زنگ هشدار فعال می‌شود.
- مشکل: اگر یک سیم کشی باز یا کوتاه در مدارهایی که دستگاه‌های راه‌انداز و پانل اعلام حریق را به هم متصل می‌کنند به وجود آید یا اگر اتصال خط تلفن کار نکند، سیستم به حالت مشکل وارد می‌شود و پانل کنترل این وضعیت را نمایش می‌دهد.
دستگاه‌های ورودی
یکی از وظایف دستگاه‌های ورودی آلارم، راه‌اندازی سیستم آلارم است. این دستگاه‌ها، مانند پنل‌های هشدار، می‌توانند قابلیت دریافت آدرس و دریافت بدون آدرس را داشته باشند. برخی از دستگاه‌های راه‌اندازی، مانند سوئیچ‌های جریان آب، به صورت سنتی قابلیت دریافت آدرس را ندارند، اما می‌توانند به ماژول‌های قابل دریافت آدرس متصل شوند. به علاوه، سوئیچ‌ها می‌توانند آدرس‌های خاص خود را داشته باشند که امکان برقراری ارتباط با سیستم‌های قابل دریافت آدرس را به آنها می‌دهد.
ایستگاه‌های کششی
یکی از قسمت‌های تجهیزات اعلام حریق که شما به آن آشنا هستید، ایستگاه کششی است که بخشی احتمالاً جزئی از سیستم اعلام حریق است. دستگاهی دستی که با کشیدن دستگیره آن، سیگنال هشدار را فعال می‌کند.
هرچند که دود برای رسیدن به یک آشکارساز دود ممکن است چند دقیقه طول بکشد، شما می‌توانید یک ایستگاه کشش را در چند ثانیه پس از وقوع حریق یا موارد اضطراری دیگر فعال کنید، که کمک به تخلیه سریعتر و واکنش سریعتر از سوی آتش‌نشانان می‌کند. ایستگاه های کششی در اشکال و اندازه‌های گوناگون وجود دارند و در صورت نیاز می‌توانند با پوشش های محافظ ارائه شوند.
دتکتور دود
تکنسین‌ها مسئول ارسال سیگنال‌های دریافتی به پنل مرکزی هستند و باعث می‌شوند کنترل پنل فرمان‌های لازم را به سایر اجزای سیستم بدهد. انواع متنوعی از دتکتورها، از جمله دتکتورهای حرارتی، دتکتورهای دود، بیم‌دتکتورها، دتکتورهای ترکیبی و دتکتورهای شعله وجود دارد. هر کدام از این دتکتورها براساس ساختار آن دسته‌ای از سیگنال را دریافت کرده و فرمان‌های مختلفی را از سمت کنترل پنل دریافت می‌کنند.
دتکتور دود دستگاهی است که هنگام شناسایی دود، سیگنال هشدار را فعال می‌کند. این دستگاه‌ها دو دسته بر اساس نوع سنسوری که برای تشخیص ذرات دود استفاده می‌کنند، دسته‌بندی می‌شوند.
- دتکتورهای یونیزاسیون: این هشدار دهنده‌ها، دارای دو صفحه با بار الکتریکی هستند و حاوی کمی از مواد رادیواکتیو هستند. یون‌ها بین این دو صفحه جریان باردار دارند، اما ذرات دود باعث مختل شدن این جریان می‌شوند. در صورتی که این اتفاق بیفتد، دتکتور دود متوقف می‌شود.
- دتکتورهای فوتوالکتریک: در این نوع دتکتورها، پرتوهای نور LED در محفظه تشخیصی تابانده می‌شوند. وقتی ذرات دود وارد این محفظه می‌شوند، پرتو نور پراکنده می‌شود و بخشی از آن روی حسگر فوتوالکتریک منحرف می‌شود. زمانی که سنسور این نور را تشخیص می‌دهد، هشدار خاموش می‌شود.
دتکتور کانال
دتکتورهای داکت، دستگاه‌هایی هستند که در سیستم‌های تهویه و گرمایش نصب می‌شوند. این دتکتورها قادرند کانال‌های هوای سیستم هواساز را خاموش کنند و جلوی عبور دود از طریق این کانال‌ها را متوقف کنند.
دتکتورهای حرارتی
دتکتورهای نوع حرارتی در حقیقت دستگاه‌های تشخیص حریق هستند که به حسگرهایی مجهز هستند که می‌توانند به گرما پاسخ دهند. دو نوع اصلی از آشکارسازهای حرارتی موجود است.
- دتکتورهای حرارتی افزایشی: این نوع دتکتورها زمانی پاسخ می‌دهند که دما با سرعتی بیش از یک مقدار مشخصی افزایش یابد.
- دتکتورهای حرارتی با دمای ثابت: این مدل دتکتورها زمانی پاسخ می‌دهند که دما به یک مقدار ثابت یا به بالای آن برسد. دو مدل از نوع آشکارساز دمای ثابت وجود دارد:
- آشکارسازهای خطی: این دتکتورها دما را در سراسر یک منطقه نظارت می‌کنند.
- آشکارسازهای نقطه ای: در این نوع دتکتورها، دما در یک مکان خاص نظارت می‌شود.
دتکتور پرتو
دتکتور پرتو دود از یک پرتو نور در سراسر ناحیه محافظتی استفاده می‌کند و در صورت عبور دود از مسیر پرتو، آشکارساز پاسخ می‌دهد.
دتکتور دود تنفسی یا نمونه برداری هوا
این نوع آشکارساز از لوله‌هایی به منظور انتقال هوا یا دود به یک آشکارساز مرکزی با حسگر استفاده می‌کند که قادر به تشخیص تغییرات کوچک در ترکیب شیمیایی هوا است. این آشکارسازها بسیار حساس هستند.
سوئیچ جریان آب
سوئیچ‌های جریان آب از پاروهایی در داخل لوله‌های پر از آب استفاده می‌کنند که در پاسخ به جریان آب فعال می‌شوند.
سوئیچ دستکاری
سوئیچ دستکاری یک دستگاه نظارتی است که در صورت جابجایی از موقعیت معمولی خود واکنش نشان می‌دهد.
دستگاه‌های اطلاع‌رسانی
این دستگاه‌ها اعلان دیداری یا شنیداری را ارسال می‌کنند تا ساکنان ساختمان را به تخلیه هشدار دهند.
دستگاه‌های شنیداری (آژیر، زنگ و بوق)
این وسایل شامل آژیر، زنگ و بوق هستند که در مسیرهای خروجی، راهروها و پله‌ها قرار دارند. این سیستم‌های صوتی و شنیداری پس از دریافت فرمان از کنترل پنل، هشدار را فعال می‌کنند و مردم را از خطر آگاه می‌کنند تا عملیات لازم برای ایمنی خود را انجام دهند.
بارق و بارق-شاخ
بارق با چشمک زدن یک چراغ اعلان را ارسال می‌کند. این نوع دستگاه‌ها از طریق چشمک زدن چراغ و به صدا درآمدن آژیر، اعلان‌ها را جهت هشدار به مردم ارسال می‌کنند.
شماره‌گیر
برخی از سیستم‌های اعلام حریق دارای شماره‌گیر داخلی یا خارجی هستند که برای برقراری ارتباط با مراکز نظارت یا ایستگاه‌های دریافت هشدار به کار می‌روند. ارتباط‌دهنده‌ها می‌توانند از سیگنال‌های رادیویی، خطوط تلفن یا اتصال اینترنت استفاده کنند. پانل‌ها ممکن است حاوی شماره‌گیر داخلی یا ارتباط‌دهنده باشند.
منبع تغذیه NAC
سیستم‌های امروزی نیاز به منابع تغذیه اضافی برای دستگاه‌های اعلان دارند که به عنوان منبع تغذیه اعلان یا منبع تغذیه NAC شناخته می‌شوند. این منابع تغذیه به عنوان بخشی از تجهیزات اجرای اعلام حریق می‌توانند از طریق پنل اصلی یافت شوند یا در صورت نیاز در اطراف ساختمان توزیع شوند.
تعدادی از عملکردها و سیستم‌هایی که معمولاً با سیستم‌های اعلام حریق در ارتباط هستند، شامل موارد زیر هستند:
- سیستم‌های خاموش کننده مانند سیستم‌های آبپاش اتوماتیک
- قطع برق و فراخوان آسانسور
- مدیریت دود
- کنترل فن و دمپر HVAC
- باز کردن قفل درب
- سیستم‌های امنیتی
- سیستم‌های اطلاع رسانی انبوه
- نظارت بر کپسول‌های آتش نشانی
با توجه به کد مربوط به اعلام حریق و سیگنالینگ، برخی از موارد گفته شده به عنوان “عملکردهای ایمنی در برابر آتش” شناخته می‌شوند و در اصل هدف آنها افزایش ایمنی ساکنین و کنترل آتش سوزی است. به منظور بهبود عملکرد سیستم و صرفه جویی در هزینه، می‌توانید برخی از عملکردها و سیستم‌های دیگر را به هم ادغام کنید.
استاندارد بررسی بصری برای اجزای اعلام حریق هفتگی، ماهیانه، هر شش ماه یا سالیانه شامل موارد زیر است:
- تجهیزات کنترل: هر هفته بررسی کنید تا مطمئن شوید که سیستم به درستی کار می‌کند. این شامل بازرسی LED ها، منابع تغذیه، فیوزها و روشن بودن سیگنال‌ها است.
- باتری‌ها: بسته به نوع باتری‌های مورد استفاده، می‌توانید ماهیانه یا دو ماه یک بار آنها را برای بررسی نشتی و خوردگی چک کنید.
- دتکتورهای گرما، دتکتورهای کانال و دتکتورهای دود: آنها را هر شش ماه یکبار بررسی کنید.
همچنین، باید تمام تجهیزات را سالیانه بررسی کنید تا مطمئن شوید هیچ تغییری بر عملکرد آنها تأثیر نمی‌گذارد.
شرکت ماهان گستر همگام
شرکت ماهان گستر همگام، مرکز فروش و خدمات آتشنشانی از جمله تجهیزات اجرای اعلام حریق در تهران است که به فروش و شارژ انواع کپسول‌های آتشنشانی، انجام تست هیدرواستاتیک بر روی بدنه کپسول‌های آتشنشانی، فروش و نصب سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، تعویض پودر کپسول و فروش محصولات ایمنی مرتبط می‌پردازد. هدف شرکت ماهان گستر همگام ارائه تجهیزات ایمنی و آتشنشانی با کیفیت و ارتباط مستمر با سازمان‌ها و موسسات مختلف در زمینه طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی کشور است.
این شرکت با استفاده از تیم مدیریت و کارشناسان مجرب خود در حوزه بهداشت، ایمنی و محیط زیست، و با دریافت تمامی مجوزهای رسمی از مراجع ذی‌صلاح، به عنوان پیشرو در ارائه خدمات فروش و شارژ کپسول آتشنشانی در تهران مطرح است. شرکت ماهان گستر همگام در زمینه سلامت کار و مهندسی HSE نیز به عنوان یک شرکت پیشرو و نوآور تشخیص داده می‌شود. ما در شرکت فاکتور رسمی نیز به مشتریان محترم ارائه می‌دهیم تا رضایت کامل مشتریان جلب شود.
سخن پایانی
در این مقاله، به بررسی تجهیزات اعلام حریق پرداخته شده است. تجهیزات اعلام حریق از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند، زیرا تشخیص سریع و صحیح حریق و اعلام آن به طور مؤثر به مسئولان اطفاء حریق می تواند از دست دادن جان انسان ها و خسارت های مالی جلوگیری کند.
در این مقاله، انواع تجهیزات اجرای اعلام حریق، به ویژه سیستم‌های اعلام حریق مبتنی بر سیم و سیستم‌های بی‌سیم بررسی شده‌اند. همچنین، عناصر اصلی یک سیستم اعلام حریق و نحوه عملکرد آنها نیز توضیح داده شده است. در نهایت، عوامل مهم در انتخاب تجهیزات اعلام حریق و توصیه‌هایی برای بهبود عملکرد سیستم‌ها ارائه شده است. این مقاله، مخاطبان را با اطلاعات مفید و کاربردی در زمینه تجهیزات اعلام حریق آشنا می‌کند و به آنها کمک می‌کند تا در انتخاب، نصب و استفاده از این تجهیزات بهترین تصمیم را بگیرند.
سوالات متداول
تجهیزات اعلام حریق چیست؟
تجهیزات اعلام حریق ابزارها و دستگاه‌هایی هستند که برای شناسایی زودهنگام هرگونه حریق در ساختمان‌ها و فضاهای عمومی استفاده می‌شوند.
تجهیزات اعلام حریق چطور کار می‌کنند؟
تجهیزات مربوط به اعلام حریق عموماً با استفاده از سنسورهایی که در مکان‌های مختلفی از ساختمان نصب می‌شوند، کار می‌کنند. در صورتی که سنسور‌ها تغییر ناگهانی در محیط (مانند آلودگی به دود، افزایش ناگهانی در دما یا حضور گاز مضر) تشخیص دهند، هشداری به صورت صوتی یا تصویری فراهم می‌کنند. همچنین، این تجهیزات می‌توانند اتصال داشته باشند به سیستم‌های آتشنشانی و اتصال خودکار آنها را فراهم کنند.
تجهیزات مربوط به اعلام حریق چه نقشی در امنیت ساختمان‌ها دارند؟
تجهیزات اجرای اعلام حریق نقش مهمی در حفظ امنیت ساختمان‌ها دارند. با استفاده از این تجهیزات، حریق در ساختمان‌ها به صورت سریعتر شناسایی و اعلام می‌شود، که این کار باعث می‌شود تا اقدامات اطفاء حریق سریع‌تری انجام شود و خسارات جانی و مالی به حداقل برسند. همچنین، مکان‌هایی که از تجهیزات اعلام حریق استفاده می‌کنند، به روزرسانی‌های دوره‌ای برای حفظ کارایی و عملکرد این تجهیزات انجام می‌دهند تا همیشه در وضعیت عملکرد مناسب قرار داشته باشند.